ประวัติพระศรีมหาธาตุ

ประวัติพระศรีมหาธาตุ

                อุรังคธาตุ ในหลักฐานทางประวัติ ได้จารึกลงแผ่นศิลา เป็นภาษาขอม ไว้ทางเข้าประตูทางทิศใต้ ทางเข้าพระอุโบสถ ปัจจุบันนั้นชาวบ้านได้ใช้ดินและปูน ฉาบทาปิดไปนานเเล้ว ผู้เรียบเรียงนนั้นขอยืนยันว่า เมื่อ ปี พ.ศ. ๒๕๐๑ เป็นปีที่รัฐบาลได้ประกาศพัฒนาภาคอีสานเป็นครั้งแรก โดยได้พัฒนาตำบลบ้านธาตุ เป็นบ้านแรก รัฐบาลในช่วงนั้น เป็นรัฐบาลทหาร มีจอมพลถนอม กิตติขจร เป็นนายกรัฐมนตรี ได้สั่งการให้ จอมพลประภาส จารุเสถียร นำทหารหน่วย น.พ.ค. เร่งพัฒนาอันดับแรกนั้น ได้พัฒนาแหล่งน้ำ คือหนองหัวแตก ได้สร้างทำนบกักน้ำไว้ให้ราษฎรได้ใช้ และได้ตั้งชื่อหนองหัวแตกนั้นใหม่ว่า หนอง

ศรีเจริญจอมพลประภาส ได้นำเฮลิคคอปเตอร์ มาลงที่โรงเรียนบ้านธาตุราษฎร์วิทยาบำรุง แล้วท่านได้เห็นพระธาตุ จึงถามชาวบ้านว่า เป็นพระธาตุอะไร และชาวบ้านได้ตอบท่านว่า เป็นพระธาตุที่ศักดิ์สิทธิ์ และน่าเลื่อมใสมาก อยากได้อะไร หรือจะบนบานศาลกล่าว ก็จะได้สมดังใจปรารถนา จอมพลประภาส ท่านสนใจมาก วันต่อมา ท่านก็ได้นำโหรหลวง พร้อมโหรผู้เชี่ยวชาญ มาอ่านภาษาขอมในแผ่นศิลา แล้วท่านก็ได้นุ่งขาวห่มขาว นั่งสมาธิตั้งนาน เสร็จเเล้วท่านได้กล่าวกับชาวบ้านว่าพระธาตุเจดีย์นี้ ได้บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ ขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า คงเป็นส่วนที่เหลือ จากการสร้างพระธาตุพนม

ส่วน พระธาตุนั้น คือ พระรากขวัญ เท่าเมล็ดงา (พระรากขวัญคือ กระดูกไหปลาร้าด้านซ้าย ) ส่วนนั้น คงเป็นกลุ่มเดียวกัน กับที่สร้างพระธาตุพนม โดยสันนิษฐานได้จากองค์พระธาตุนั้น มีลายเทพพนม เหมือนกันทุกอย่าง เทพพนม ลายดอกบัวเครือ ทั้ง ๔ ด้าน เหมือนกัน

                                         ตำนานผู้สร้าง

         ๑. พระยาสุวรรณภิงคาร             (เจ้าเมืองหนองหาน สกลนคร)

         ๒. พระยาคำเเหง                       (เจ้าเมืองหนองหานน้อย อุดรธานี)

         ๓. พระยาจุลมณีพรหมทัต          (เจ้าเมืองลาวเหนือ-ญวน)

         ๔. พระยาอินทปัตนคร                (เจ้าเมืองขอม-กัมพูชา)

         ๕. พระยานันทเสน                      (เจ้าเมืองศรีโครตบูรณ์หลวง-ลาวใต้)

คำจารึกในใบเสมา ข้างพระธาตุทางตะวันตก ได้จารึกไว้ว่า บ้านธาตุน้อยโพนบก ส่วนผู้ที่นำพระธาตุ หรือพระบรมสารีริกธาตุมาประดิษฐานไว้นั้น คือ พระยาสุวรรณภิงคาร และจารึกในใบกะรา เป็นปริศนาไว้ว่า ส่าง ๒ หนอง ๓ อาราม ๔ และฐาน ๕

                         คำเเปล

  ส่าง ๒ นั้น หมายถึง บ่อน้ำ ๒ บ่อ บ่อแรกอยู่ทางทิศเหนือ ห่างจากพระธาตุ ประมาณ ๑๐๐ เมตร

 คือ ส่างเซอะ (บ่อน้ำใช้) บ่อที่ ๒ ห่างจากพระธาตุ ประมาณ ๕๐๐ เมตร อยู่ข้างหนองศรีเจริญ คือ ส่างไผ่ปัจจุบัน ถูกถมปิดไปเเล้ว ชาวบ้านสร้างศาลาไว้เป็นที่จัดงาน และดำเนินงานเทศกาล งานบุญบั้งไฟล้าน 

หนอง ๓ หมายถึง หนองน้ำ ได้แก่ ๑. หนองพระเจ้า (หรือหนองบักแซว)  ๒. หนองหัวแตก (หรือหนองศรีเจริญ)  ๓. หนองสระพัง (อยู่ภายในวัดศรีเจริญโพนบก)

อาราม ๔ หมายถึง วัด ได้เเก่ ๑. วัดศรีเจริญโพนบก   ๒.วัดดอนบ้านแส   ๓. วัดพระบาทแม่แส  ๔. วัดป่าศรี (หรือวัดศรีเจริญผล)

 ฐาน ๕ หมายถึง วัด ได้เเก่ ๑. วัดโพนพระ  ๒. วัดดอนปอ  ๓.วัดดอนสังวาลย์  ๔. วัดดอนแซ

๕. วัดโนนศรีฐาน  (หรือดอนบ้านเก่า เป็นวัดโบราณ ซึ่งวัดนี้ เคยเป็นวัดร้างมาหลายครั้งหลายคราวเเล้ว)